Λαυριακά ή Λαυρεωτικά

Ονομασία του πολιτικού ζητήματος που προέκυψε μετά την πρόταση εθνικοποίησης των εκβολάδων και των σκωριών (σκουριές) του αρχαίου μεταλλείου του Λαυρίου. Τα γεγονότα αυτά συντάραξαν το πανελλήνιο και απασχόλησαν την ελληνική βουλή κατά την περίοδο 1869-75. Τα γνωστά από την αρχαιότητα μεταλλεία του Λαυρίου έμεναν ανεκμετάλλευτα από τον 2o αι. μ.Χ. Το ενδιαφέρον γι’ αυτά αναζωπυρώθηκε το 1859, όταν κάποιος Έλληνας ναυτικός μετέφερε για εξέταση στη Σαρδηνία δείγμα σκωριών από τις παλιές στοές του μεταλλείου. Η εξέταση απέδειξε ότι οι σκωρίες αυτές ήταν από μόλυβδο, με αποτέλεσμα να μεταβούν στην Αθήνα ο γιος του Έλληνα υποπρόξενου στο Κάλιαρι μαζί με έναν Ιταλό, ζητώντας από την κυβέρνηση να του παραχωρήσει τα μεταλλεία και την άδεια επεξεργασίας της μολυβδούχου σκωρίας για την παραγωγή γυαλιού μέσω τήξης. Όμως, αποδείχτηκε από εκθέσεις και μελέτες του μεταλλειολόγου Ανδρέα Κορδέλλα (που υποβλήθηκαν στο Υπουργείο Οικονομικών) ότι οι σκωρίες αυτές ήταν αργυρούχες. Ο Ιταλός I.B. Σερπιέρι διάβασε τις εκθέσεις αυτές και έσπευσε να συναντήσει τον Κορδέλλα (Οκτώβριος 1863) ως αντιπρόσωπος γαλλικής εταιρείας. Μετά από σχετική συνεννόηση, πήρε από το Υπουργείο Οικονομικών την παραχώρηση (Απρίλιος 1864) και ξεκίνησε τις εργασίες. Τα μεταλλεύματα που εξορύσσονταν ήταν αργυρούχος μόλυβδος και θειούχος αργυρούχος μόλυβδος, που εμφανίζεται σε φλέβες ή μέσα στα μεταλλεύματα του σιδήρου. Η άδεια εκχώρησης παραχωρήθηκε για έκταση 10.791 στρεμμάτων και χορηγήθηκε στο όνομα των «Ι.Β. Σερπιέρι και Ιλαρίωνα Ρου, Δεφρεσινέ και Σία». Με την πάροδο του χρόνου δημιουργήθηκαν διαφορές μεταξύ του Δημοσίου και της εταιρείας σχετικά με τις εκβολάδες του Λαυρίου και γι’ αυτό ο Σ. Σωτηρόπουλος, υπουργός Οικονομικών επί κυβέρνησης Κουμουνδούρου, κατέθεσε στη Βουλή νομοσχέδιο για τη φορολογία των εκβολάδων (1871). Ο Επ. Δεληγιώργης επέκρινε το νομοσχέδιο, το οποίο αποσύρθηκε μετά από έντονη πενθήμερη συζήτηση και ψηφίστηκε ο νόμος της 18ης Μαρτίου 1871, σύμφωνα με τον οποίο σταματούσε κάθε χρήση των εκβολάδων έως την οριστική διευθέτηση του θέματος. Στις 17 Απριλίου 1871 ο Σ. Σωτηρόπουλος υπέβαλε στη Βουλή άλλο νομοσχέδιο, ζητώντας να κηρυχθούν όλες οι εκβολάδες εθνικές. Μετά από πολύωρες συζητήσεις ψηφίστηκε νομοσχέδιο που πήρε ισχύ νόμου την 24η Μαΐου 1871, προκαλώντας την επέμβαση της Γαλλίας και της Ιταλίας που υποστήριζαν τις διεκδικήσεις της γαλλοϊταλικής εταιρείας. Στο μεταξύ ο Βούλγαρης αντικατέστησε τον πρωθυπουργό Ζαΐμη, ο οποίος αναγκάστηκε να παραιτηθεί επειδή διαφώνησε με τον βασιλιά στο θέμα των εκβολάδων και των σκωριών. Ως συνέπεια, σχηματίστηκε υπουργείο από τον Επ. Δεληγιώργη, του οποίου σπουδαιότερο έργο ήταν η λύση του ζητήματος του Λαυρίου. Ο Επ. Δεληγιώργης δεν θέλησε να ταυτιστεί με τις θέσεις της Γαλλίας και της Ιταλίας, γεγονός που προκάλεσε ταυτόσημη διακοίνωση των πρεσβευτών των δύο χωρών, που ζήτησαν να τεθεί το θέμα στη διαιτησία των ευρωπαϊκών δυνάμεων, αλλά η κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση. Το αδιέξοδο έλυσε η ίδια η εταιρεία, με την απόφασή της να παραχωρήσει τα δικαιώματα που είχε στο Λαύριο, οπότε η Γαλλία και η Ιταλία δήλωσαν ότι το θέμα δεν τις ενδιέφερε πλέον. Με σύμβαση μεταξύ του I. Σερπιέρι ως πληρεξούσιου της εταιρείας και του τραπεζίτη Ανδρέα Συγγρού, μεταβιβάστηκαν στην Τράπεζα Κωνσταντινουπόλεως όλα τα δικαιώματα στις εκβολάδες και στις σκωρίες του Λαυρίου έναντι του ποσού των 35.500.000 δρχ. (15 Φεβρουαρίου 1873). Έτσι, με το βασιλικό διάταγμα της 7ης Μαρτίου 1873 εγκρίθηκε το καταστατικό της νέας εταιρείας και στις 29 Απριλίου 1873 υπογράφηκε σύμβαση μεταξύ του ελληνικού Δημοσίου και αντιπροσώπων της εταιρείας. Σύμφωνα με τη σύμβαση αυτή, χορηγήθηκε στο ελληνικό Δημόσιο ποσοστό 44% στις καθαρές προσόδους από την εκμετάλλευση των μεταλλείων που παραχωρήθηκαν στην εταιρεία. Αργότερα, η Βουλή αναγκάστηκε να ελαττώσει το ποσοστό του Δημοσίου, λόγω του μικρού κέρδους των μετόχων.